Schrijver in Frankrijk

Louise Abbema

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Zomaar wat bladerend in een biografie van Marcel Proust kom ik een naam tegen die mij ervan weerhoudt de bladzijde net zo achteloos als alle voorgaande om te slaan. Wat een merkwaardige naam voor een française! – denk ik. Ze wordt genoemd in verband met een bezoek van de nog jonge schrijver aan Sarah Bernardt, die op dat moment in haar lustpaleis op het eiland Belle-Ile verbleef. Hij trof daar de gevierde actrice in gezelschap van haar ‘dame d’honneur’, Louise Abbéma. Abbéma – haal boven de ‘e’ de accent aigu weg, en je krijgt Abbema. En dat klinkt erg Nederlands. Fries zelfs. Voor mij aanleiding voor wat speurwerk, want van die hofdame van Sarah Bernardt had ik nooit eerder gehoord.

Ik haat joggers

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Twee maal per dag laat ik mijn hond uit. Ik ben een gepriviligieerd mens, vijftig meter voorbij waar ik woon begint een park met vijvers en bos. Deze morgen kwam ik, na een half uur lopen, bijzonder opgewekt thuis. Na een paar sombere, druilerige dagen, liet de zon zich voor het eerst weer zien – wat bleekjes weliswaar, als na een winters ziektebed, maar toch bij machte aan de natuur een vrolijke glans te geven. Mijn goede humeur had daar zeker mee te maken, maar om zo goedgeluimd weer huiswaarts te keren als vanmorgen, daar was meer voor nodig. Wat? Mensen die rustig flaneren in plaats van joggen. Want ik begin joggers te haten.

Laon

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Pas in het jaar 1967 was de A1 die Lille met Parijs verbindt af. De aanleg ervan had twaalf jaar geduurd. In die twaalf jaren waren er steeds nieuwe secties bijgekomen, toch bleven nog lange tijd Nederlanders en Belgen op weg naar Parijs de oude route over de Nationale 2 volgen: Mons-Maubeuge-Laon-Soissons… Wanneer je daarom aan mensen vraagt of ze ooit van de stad Laon hebben gehoord, zullen veel tachtigplussers ja zeggen, en velen van onder de tachtig nee. De A1 komt niet langs Laon. Ze missen wat. Want vanuit de verte al biedt die stad een bijzondere aanblik, zoals hij daar troont op een tafelberg die vanuit het lage, zacht glooiende land oprijst. De stad wordt ‘la colline couronnée’ (de gekroonde heuvel) genoemd, en ‘t is waar, met zijn torens doet Laon – de oude bovenstad althans – aan een koningskroon denken. Aan de kroon van de Karolingische vorsten, afstammelingen van Karel de Grote, voor wie Laon een geliefde residentie was. Ze waren niet vergeten dat hun stammoeder, Bertha ‘met de grote voet’, geboren en getogen was in een frankische paleis-villa in de bossen van het naburige Samoussy. Wanneer je dichter bij komt, ga je de torens steeds beter onderscheiden. De hoogste zijn die van de kathedraal, het zijn er vier, je kunt er doorheen kijken. Wat zijn dat voor uitstulpsels aan de bovenkant ervan? Alleen al om dat te ontdekken is een bezoekje aan de bovenstad de moeite waard. Een stop onderweg. Het blijken stenen ossen te zijn! Volgens de legende viel bij de bouw van de kathedraal een van de ossen die het materiaal kwamen aandragen van de uitputting levenloos neer. Een witte os kwam toen opdagen, niemand wist waar vandaan, die het werk van zijn dode soortgenoot overnam. Een wonder…

In een krul

Mensje van Keulen heeft een omvangrijk œuvre opgebouwd, meerdere literaire prijzen ontvangen, kortom een bekende naam in literair Nederland. In haar roman De gelukkige (2001) beschrijft ze een dorp in Frankrijk. Dit gedicht heeft ze geschreven in verband met de jaarwisseling 2022-2023. Het werd door de Statenhofpers gezet uit de Cancellaresca Bastarda en Romulus, met een linosnede van de hand van Olivia Ettema. Het is een traditie geworden: elk jaar rond oud-en-nieuw ontvangt Schrijver in Frankrijk van Mensje van Keulen een poezengedicht. …

De trein

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Niets zo frustrerend als films vol interessante landschappen, maar waarin deze landschappen enkel een terloopse achtergrond vormen. In de diepte een slingerend stroompje dat door populieren wordt omzoomd, op een heuvel de ruïne van een Middeleeuws kasteel – je zou verwachten dat het spel van de acteurs en de plot van het verhaal op dit typisch Franse natuurschoon waren afgestemd, zodat tussen beide elementen een harmonie zicht- en voelbaar werd. Tevergeefs. Waar mooi, vloeiend Frans op zijn plaats zou zijn geweest, doen de derderangs acteurs, in dure auto’s vol glanzende gadgets, niets dan snauwen. Ze geven uiting aan ‘emoties’. En dat vraagt om ongearticuleerde huilerigheid en schuttingtaal. En wat een banaal verhaal ! Een liefde tussen twee doorsneemensen die hun eigen zelf uniek vinden en die allerlei goedkoop psychologische obstakels verzinnen waar die niet nodig zijn. Een moord – en je denkt : waren al die vulgaire, onsympathieke mensen maar om zeep geholpen, dat was dan tenminste opgeruimd-staat-netjes geweest. Ik denk aan veel films – bioscoopfilms, televisiefilms, televisieseries – te veel, maar niet aan alle films. Een van de mooiste films die ik ken, is The train met Burt Lancaster en Jeanne Moreau. Niet dat de landschappen, die in deze zwart-wit film uit 1964 worden getoond, nu zo bijzonder zijn, wel typisch Frans. Wel zo dat wanneer ik in de trein zit van Parijs naar Straatsburg, bij mij onwillekeurig scènes uit de film voor de geest komen zweven. Vanwege de uitgestrekte leegten buiten, de lage heuvels, de bossen, en de oorden met hun ouderwetse stations waar je doorheen, of langs, snelt. Waarom ? Omdat in The train de omgeving waarin het spannende verhaal zich afspeelt niet alleen onlosmakelijk met de intrige is verbonden, maar het verhaal ook aankleedt. En toch, zo mooi zijn de uitzichten tussen Parijs en Lotharingen nu ook weer niet. Wat is mooi ?…