Schrijver in Frankrijk

Een artistieke Nederland-Frankrijk connectie

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Joseph Mezzara is een vergeten kunstenaar. Het hoogtepunt van zijn carrière moet de onthulling van het door hem vervaardigde standbeeld van de schilder Ary Scheffer in Dordrecht zijn geweest. Dat was in 1862. Bij deze gelegenheid waren niet alleen de burgemeester van de stad en de commissaris van de provincie aanwezig, maar ook de bekende Franse filosoof en historicus Ernest Renan. Zijn Vie de Jésus was een van de meest gelezen boeken van zijn tijd. Het gaat om een beschrijving van het leven van Jezus dat niet op dogma’s is gebaseerd, maar dat zuiver historisch is. Over Jezus moet je net zo kunnen schrijven als over iedere andere markante figuur uit het verleden – vond Renan. Hiermee werd Renan een van de grote woordvoerders van het liberalisme en haalde hij zich de woede van Rome op de hals. Goed, dit om Ernest Renan te situeren. Nu de vraag: wat deed hij daar in Dordrecht, bij de onthulling van dat beeld? Ary Scheffer was in zijn tijd even beroemd als Renan. Hoewel Scheffer van oorsprong een Dordtenaar was, had hij vooral in Frankrijk gewerkt, waar hij werd beschouwd als de grote meester van de romantische schilderkunst. Frankrijk was zijn horizon, ook dat had hij dus met Renan gemeen. Maar voor de rest? Familiebanden. Ernest was bij de onthulling van het standbeeld aanwezig omdat hij was getrouwd met een nichtje van Ary Scheffer, een dochter van zijn broer Henri. Ja, daarom. De historicus H.L. Wesseling heeft een interessant boek aan deze connectie gewijd.

Theaterfestival

Paul Gellings is dichter, schrijver en vertaler. Zijn oeuvre is aanzienlijk. Bij Uitgeverij Arbeiderspers kwamen enkele van zijn gedichtenbundels uit. Zijn romans zijn onder andere Witte paarden (2001), De zomer van Icarus (2010), Verbrande schepen (2011), Augustusland (2013), De jacht op de klaproos (2016) en De wereld als leugen (2018). In 2021 verscheen de indrukwekkende familieroman Het smeedwerk van herinnering. Paul Gellings schrijft vloeiend Frans, in 2014 is van hem een roman in het Frans in het licht gebracht: Amsterdam Quartier Sud (Ed. Pierre Guillaume de Roux). Paul Gellings is door het Franse ministerie van Cultuur onderscheiden voor de manier waarop hij al sinds bijna veertig jaar de Franse taal en cultuur onder de aandacht brengt.

Cornelie

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Sommige van de meest imposante villa’s aan de Côte d’Azur zijn voor het publiek opengesteld. Drie daarvan springen eruit qua grandeur. De villa Ephussi op de Cap Ferrat, de villa Kérylos op zijn rots boven de zee bij Beaulieu-sur-mer, en Eilenroc, de trots van de Cap d’Antibes. De eerste twee hebben schatrijke Joden laten bouwen, afkomstig uit de families Rothschild en Reinach. Dat was in het begin van de twintigste eeuw. Villa Eilenroc is een halve eeuw ouder en dateert uit de jaren ‘60 van de negentiende eeuw. De bouwer was een Nederlander – al had hij een Schotse naam: Hugh Hope Loudon. De villa noemde hij naar zijn tweede vrouw, Cornelia barones van Pallandt. Jullie hebben het begrepen: Eilenroc is een anagram van Cornelie. De Loudons hadden carrière gemaakt in Nederlands Indië, Een broer van Hugh Hope was Gouverneur-Generaal. Hugh Hope zelf had er goede zaakjes gedaan. Hij had genoeg middelen om voor zijn project aan de azuren kust de architect van de Parijse opera, Charles Garnier, in de arm te nemen. Het werd een prachtig bouwwerk, in strak neoklassieke stijl. Arme Hugh Hope! – lang zou hij er niet van genieten. Nauwelijks was het gebouw af, of hij moest het alweer van de hand doen. Had hij te hoog gegrepen? Er schijnt sprake te zijn geweest van een breuk met zijn vrouw, Cornelie. Had hij de villa voor haar gebouwd, en bleek nu alles voor niets?

Afscheid van de handkus – Benno Barnard

Bespreking door Schrijver in Frankrijk

Nog steeds vraag ik me af waarom ik met zo ongelooflijk veel plezier het dagboeken-oeuvre van Benno Barnard lees: Dagboek van een landjonker, Zingen en creperen, en nu Afscheid van de handkus. Je leert een interessant mens kennen, en met hem de verschillende omgevingen die zijn thuis zijn. Het Rozendaal van zijn jeugd (zijn vader, Willem Barnard, was er dominee), waaraan hij zo diwijls terugdenkt, het Zuid-Engelse dorp waar hij nu woont (en waar hij iets van het Rozendaal van vroeger terugvindt). Daarnaast het Mittel-Europa uit de tijd van de Donaumonarchie en de naweeën ervan, zoals het is beschreven door mensen als Joseph Roth, Elias Canetti en Sandor Marai. Het hassidische Jodendom van de Oosteuropese shtetls en het stempel dat het is blijven drukken op de gecultiveerde Joden in Wenen, Czernowitz en Odessa. Weer met Joseph Roth als grootste exponent. Vol nostalgie denkt Benno Barnard terug aan verloren werelden. Verloren? Ach ja, dat denken mensen die mensen napraten die weer andere mensen napraten die zeggen dat ‘je niet nostalgisch mag zijn’. Op een zondag, in zijn dagboek, haalt Benno Barnard het verhaal op van ‘het Griekse vrouwtje dat eens tegen een Hollander zei dat het mooi weer was, maar dat we niet konden weten wat we nog achter de rug hadden. De Hollander vond dit vreemd. Ze legde toen uit dat je het verleden kent en dus ook voor je ziet, terwijl de onbekende toekomst, ruimtelijk voorgesteld, achter je ligt.’ Het verleden ligt voor je, je kunt er daarom scheppend, ver-beeldend mee aan de slag… en als nu juist dat eens toekomst opleverde? Dit is Joods gedacht.

Luchtsplijter

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Fabrice is de oprichter van een vereniging die fondsen werft voor een bronzen beeld van een hond. De hond heet Fend l’air, letterlijk vertaald: Luchtsplijter. Het beeld moet komen te staan voor het gemeentehuis van het dorp waar Fend l’air destijds zijn baas redde. Omdat ik Engels spreek, kwam Fabrice bij mij om hulp. Of ik informatie wilde inwinnen over de mogelijkheid de Amerikanen voor het project warm te krijgen. In het verhaal van Fend l’air speelde een Amerikaanse aalmoezenier namelijk een belangrijke rol. En in Amerika, daar zit geld. Dat wordt althans algemeen verondsteld. Ik zal eens mijn licht opsteken, beloofde ik Fabrice. We mogen elkaar graag. Het is de liefde voor honden die ons verbindt. Fabrice heeft een prachtige, slanke Munsterlander, met wie hij in het jachtseizoen op hazen jaagt. Het gaat hem niet zozeer om die hazen, wel om de aanblik van de sierlijke bewegingen van een goed afgerichte hond. Want dat is zijn hond. De mijne niet. Wanneer hij Sam ziet, knikt hij meewarig met zijn hoofd. Maar wanneer Sam dan tegen hem opspringt, smelt hij. Het mag niet, hij doet het, maar ‘t is uit liefde. En ook Sam is een mooie hond, een Epagneul Breton. Hondenliefhebbers zijn een volksstam apart.