Schrijver in Frankrijk

Marie Kalff

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Hij bracht zijn kinderjaren door in een oude pastorie, de presbytère van Villeneuve-en-Tardenois, en vervolgens in een groot herenhuis in een dorp dat berucht was vanwege de moord op de protestantse inwoners, die daar in het jaar 1652 plaats had gevonden – moord die het startsein gaf tot de bloedige godsdienstoorlog die Frankrijk zoveel lange jaren zou teisteren. De naam van het dorp is Wassy. De associatie met een aartsconservatief, agressief katholicisme is bij hem alleen al vanwege deze woonsteden onwillekeurig gelegd. Volgens zijn eigen zeggen vond zijn bekering tot het geloof – het katholieke geloof van zijn familiale omgeving – plaats toen hij op zijn achttiende een Kerstdienst bijwoonde in de Notre Dame. Sindsdien was en bleef hij een belijdende katholiek, hij werd zelfs oblaat bij de Benedictijner orde. Een oblaat legt geen gelofte af, mag daarom trouwen, maar is wel ‘toegewijd’. En uitgerekend hij heeft beter dan wie ook, in een prachtige essay, het Hollandse landschap weten te beschrijven. En de eerste vertolkster van zijn toneelwerk, dat was nu juist een Hollandse, afkomstig uit een keurige protestantse familie, kleindochter van een dominee. Tja… We hebben het over de Franse schrijver Paul Claudel. De uitersten raken elkaar? Hier een ‘vieille France’ dat zich blijft beschouwen als oudste dochter van de Rooms-Katholieke Kerk, daar het Holland van Calvijn. 

Louise Abbema

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Zomaar wat bladerend in een biografie van Marcel Proust kom ik een naam tegen die mij ervan weerhoudt de bladzijde net zo achteloos als alle voorgaande om te slaan. Wat een merkwaardige naam voor een française! – denk ik. Ze wordt genoemd in verband met een bezoek van de nog jonge schrijver aan Sarah Bernardt, die op dat moment in haar lustpaleis op het eiland Belle-Ile verbleef. Hij trof daar de gevierde actrice in gezelschap van haar ‘dame d’honneur’, Louise Abbéma. Abbéma – haal boven de ‘e’ de accent aigu weg, en je krijgt Abbema. En dat klinkt erg Nederlands. Fries zelfs. Voor mij aanleiding voor wat speurwerk, want van die hofdame van Sarah Bernardt had ik nooit eerder gehoord.

Ik haat joggers

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Twee maal per dag laat ik mijn hond uit. Ik ben een gepriviligieerd mens, vijftig meter voorbij waar ik woon begint een park met vijvers en bos. Deze morgen kwam ik, na een half uur lopen, bijzonder opgewekt thuis. Na een paar sombere, druilerige dagen, liet de zon zich voor het eerst weer zien – wat bleekjes weliswaar, als na een winters ziektebed, maar toch bij machte aan de natuur een vrolijke glans te geven. Mijn goede humeur had daar zeker mee te maken, maar om zo goedgeluimd weer huiswaarts te keren als vanmorgen, daar was meer voor nodig. Wat? Mensen die rustig flaneren in plaats van joggen. Want ik begin joggers te haten.

Laon

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Pas in het jaar 1967 was de A1 die Lille met Parijs verbindt af. De aanleg ervan had twaalf jaar geduurd. In die twaalf jaren waren er steeds nieuwe secties bijgekomen, toch bleven nog lange tijd Nederlanders en Belgen op weg naar Parijs de oude route over de Nationale 2 volgen: Mons-Maubeuge-Laon-Soissons… Wanneer je daarom aan mensen vraagt of ze ooit van de stad Laon hebben gehoord, zullen veel tachtigplussers ja zeggen, en velen van onder de tachtig nee. De A1 komt niet langs Laon. Ze missen wat. Want vanuit de verte al biedt die stad een bijzondere aanblik, zoals hij daar troont op een tafelberg die vanuit het lage, zacht glooiende land oprijst. De stad wordt ‘la colline couronnée’ (de gekroonde heuvel) genoemd, en ‘t is waar, met zijn torens doet Laon – de oude bovenstad althans – aan een koningskroon denken. Aan de kroon van de Karolingische vorsten, afstammelingen van Karel de Grote, voor wie Laon een geliefde residentie was. Ze waren niet vergeten dat hun stammoeder, Bertha ‘met de grote voet’, geboren en getogen was in een frankische paleis-villa in de bossen van het naburige Samoussy. Wanneer je dichter bij komt, ga je de torens steeds beter onderscheiden. De hoogste zijn die van de kathedraal, het zijn er vier, je kunt er doorheen kijken. Wat zijn dat voor uitstulpsels aan de bovenkant ervan? Alleen al om dat te ontdekken is een bezoekje aan de bovenstad de moeite waard. Een stop onderweg. Het blijken stenen ossen te zijn! Volgens de legende viel bij de bouw van de kathedraal een van de ossen die het materiaal kwamen aandragen van de uitputting levenloos neer. Een witte os kwam toen opdagen, niemand wist waar vandaan, die het werk van zijn dode soortgenoot overnam. Een wonder…

In een krul

Mensje van Keulen heeft een omvangrijk œuvre opgebouwd, meerdere literaire prijzen ontvangen, kortom een bekende naam in literair Nederland. In haar roman De gelukkige (2001) beschrijft ze een dorp in Frankrijk. Dit gedicht heeft ze geschreven in verband met de jaarwisseling 2022-2023. Het werd door de Statenhofpers gezet uit de Cancellaresca Bastarda en Romulus, met een linosnede van de hand van Olivia Ettema. Het is een traditie geworden: elk jaar rond oud-en-nieuw ontvangt Schrijver in Frankrijk van Mensje van Keulen een poezengedicht. …