Schrijver in Frankrijk

Glijbaantje spelen in de spiegelzaal

Column door Caspar Visser ’t Hooft

Ze overleed vorige herfst. Ze was net over de honderd. Tijdens het laatste gesprek dat ik met haar had vertelde ze me iets grappigs. Het moet nog voor de Eerste Wereldoorlog zijn geweest: hoe zij en haar broertje op zondag tijdens de wekelijkse wandeling met de familie glijbaantje speelden in de spiegelzaal van het kasteel van Versailles. « O, je kon toen gewoon vanuit het park het kasteel inlopen, alles stond open. En wat kon je daar heerlijk over die vloer glijden, met grote schaatsbewegingen!» Onvoorstelbaar.

Slechts decor

Onvoorstelbaar, als je denkt aan de meterslange rijen van nu, voor de ingang. En als je dan binnen bent, nee – heel eerlijk gezegd, ik vind er maar weinig aan. Vorig jaar hebben ze de spiegelzaal gerestaureerd, alles weer flink in de goudverf gezet, alle spiegels tot glimmens toe schoongepoetst, alle marmer geboend. Maar wat heb je aan zo’n zaal wanneer die vol zit met horden slonzig geklede mensen ? Dat je denkt: maar lieve mensen toch, hoe komt het dat we ons zo laten gaan, terwijl we tegenwoordig toch allemaal de middelen hebben om ons een beetje beter, met meer stijl en zwier op te doffen? Begrijpen ze dan niet dat ze rondlopen door iets dat oorspronkelijk meer een « achtergrond » was dan iets anders – een decor voor een veel edeler kunstwerk dan de ruimte met al zijn spiegels en tierlantijnen zelf? Welk kunstwerk? De mens in zijn streven naar mooie, sierlijke omgangsvormen.

Feest!

Kom! – in plaats van voort te schuifelen en in de keu te staan voor deze zijden overtrokken fauteuil, voor die pruikenkop aan de muur, voor dat marmeren reliëfje tussen twee spiegels in, laten we ons verkleden en er een feest van maken! Het gaat om het geheel, niet om die details (die op zichzelf echt niet zoveel kunstwaarde hebben). En het geheel is gemaakt voor feesten, voor bals, voor flaneren en parades. Als het aan mij ligt, dan mag alleen het kasteel in wie zich prachtig heeft opgefleurd – nee, geen saaie plooirokken en mannen in donkere pakken (laat staan casual soepkleren met overal kleppen en knopen en kreukels), dan wil ik kleur en glans… Zoals die Afrikaanse vrouw die daar loopt, met die soort tulband op haar hoofd (waarom kleden ze zich in sommige “arme” landen zoveel beter dan bij ons?)

L’art pour l’art de vivre

Die oude interieurs, het is net als muziek, het was bedoeld als “achtergrond”. We hebben teveel geluisterd naar de kubisten en dadaïsten en atonalen van een eeuw geleden die decreteerden dat de kunst er alleen voor de kunst mocht zijn – l’art pour l’art, met de algehele smaakverwarring die daaraan is ontsprongen, om nog maar te zwijgen van veel intellectueel snobisme. “O” – hoor ik mensen zeggen: “Je wilt kunst en muziek, die door de massa te behagen, de bestaande orde bevestigt.” Idiote aantijging! Deze of-of-stelling is absurd! Het enige wat ik wil zeggen, dat is dat de ware kunst levenskunst is, en dat de ware levenskunst kunst-van-het-met-elkaar-omgaan is. Dààr gaat het om. En de “gewone” kunst en de muziek, die zijn er om deze levenskunst te begeleiden en met kleur en sier en “zoete tonen” luister bij te zetten.

Schoonheid vraagt om een zekere achteloosheid…

Nee, in plaats van zo rond te schuifelen, van de ene tierlantijn naar de andere, zie ik liever kinderen glijertje spelen over het parket. Schoonheid – je moet er een beetje achteloos mee omgaan. Alsof het bijzaak is. Dan pas is het echt deel van jezelf.

Dit alles is niet bedoeld om mensen van een bezoek aan het kasteel te weerhouden. Objectief gezien is en blijft de spiegelzaal iets schitterends. Met buiten dat lang uitgestrekte verticale vijverperspectief, springplank naar blauwe verten… Het waren zomaar wat gedachten, en deze gedachten zijn geen orakels.