1
1
2-300x75
3-300x75
4-300x75
5-300x75
6-300x75

De mooiste muur van mijn koninkrijk

4 sep, 2009 Onderdeel van paysages

Column door Caspar Visser ’t Hooft

Dit keer zeg ik: “Majesté, vous déconnez!” Nee, bij nader inzien doe ik dat niet. Al woon ik dan sinds deze zomer niet meer in de schaduw van zijn paleis, maar op tamelijk veilige afstand, toch waag ik het niet Lodewijk XIV van Frankrijk zo aan te spreken. Hij was een kwade koning, die zijn land veel ellende op de hals haalde, met zijn onnodige oorlogen, met zijn onverdraagzaamheid (ik denk hierbij aan de bloedige vervolging van zijn protestantse onderdanen), toch: een koning is een koning. In het bijzijn van een koning flap je niet zomaar eruit wat er in je opkomt – ook al heb je duizend maal gelijk. Ik zeg daarom niet “vous déconnez” (“je loopt te kletsen”), maar ik ga ook niet serviel “Mais certainement, sire” (“Zeker, sire”) stamelen. Een gepaste middenweg lijkt me ons “ja-maar”. Ik zeg “ons”, want hoewel deze woordcombinatie in alle talen voorkomt, geloof ik dat die bij niemand zoveel in de mond bestorven ligt als bij de Nederlanders, zo zelfs dat ze er graag een werkwoord van maken: ja-maren. “Ja, sire – màààr die muur bevindt zich niet in uw koninkrijk, maar op een stukje aardbodem dat niet van u is: het soevereine prinsdom Oranje.” We hebben het over de muur van het Romeinse theater in het Provençaalse stadje Orange – stadje waar ik sinds mijn vertrek uit Versailles, deze zomer, ben gevestigd.

Strijd om Oranje

We moeten precies blijven. Er is één korte tijdsspanne waarin Lodewijk XIV wel met enig recht (ik zeg “enig” recht) had kunnen stellen dat de voorzijde van het theater van Orange de mooiste muur van “zijn” koninkrijk was. Dat was in de korte periode die strekt van april 1713 tot 1 september 1715. Dit zijn nog geen twee jaren, en wat zijn deze nog-niet-eens-twee-jaren naast het totaal van de regeringsjaren van de zogenaamde zonnekoning, te weten 54 jaar? In 1713 werd de “vrede van Utrecht” gesloten, waarbij het prinsdom Orange inderdaad officieel in het Franse koninkrijk werd ingelijfd. In september 1715 overleed de tiran. Waarom ik het over “enig” recht heb? Omdat het recht van de sterkste altijd maar “enig” recht is. Lodewijk XIV had al tien jaren eerder het prinsdom zomaar bezet (en daarbij natuurlijk het belangrijke protestantse deel van de bevolking dusdanig in het nauw gedreven dat ze bijna allemaal naar Zwitserland en naar Pruisen uitweken – enkelen ook naar de Republiek). Hij stelde tijdens de vredesonderhandelingen de Staatse afgevaardigden daarom domweg voor een fait accompli, en daarbij kwam dat de Spaanse successieoorlog waar nu juist de vrede van Utrecht een punt achter moest zetten, de macht van de Zeven Provinciën dusdanig had uitgeput, dat de vertegenwoordigers ervan tijdens de vredesonderhandelingen gedwongen waren een toontje lager dan voorheen te zingen. En zo konden ze niet anders dan toestemmen in de annexatie door de Fransozen van dat zuidelijke staatje waar ze zich anders zo sterk mee verbonden wisten. Had de grote Zwijger er niet zijn naam en titel aan te danken?

Over de vrede van Utrecht, en hoe daar onze afgevaardigden werden vernederd, zie mijn bijdrage op deze site van februari 2008, getiteld “De abt die Nederland beledigde”.

Jaloezie en stukjes lego

Goed, Lodewijk XIV had die pocherige opmerking over de mooiste muur van zijn koninkrijk in zijn twee laatste regeringsjaren met “enig” recht mogen plaatsen (al vermoed ik dat hij het eerder heeft gedaan, want gedurende zijn regeringsperiode heeft hij tot driemaal toe het prinsdom overrompeld –  om het daarna, bij de een of andere eerdere “vrede” telkens met een zuur gezicht weer aan de Oranjes terug te geven). Ik denk trouwens dat ik weet waarom hij dat deed (het is zo maar een suggestie). Het was omdat hij altijd groen had gezien van jaloezie op zijn grote vijand en rivaal – wie? Willem III, die niet alleen onze stadhouder was, maar ook koning van Engeland. En als koning van Engeland heerste hij over een koninkrijk waarin zich een muur uitstrekt, die minstens even prachtig en ieder geval even Romeins is als die van het theater van Orange: Hadrian’s wall. En koning van Hadrian’s wall én prins van de muur van Orange. Dat is teveel van het goede! Met het afpakken van laatstgenoemde muur had Lodewijk XIV eindelijk ook “zijn” muur. Net jongens die ruzie maken over stukjes lego… Maar valt veel geschiedenis daartoe niet te herleiden?

Hoe dan ook, Oranje boven!

  1. 6 Reacties op “De mooiste muur van mijn koninkrijk”

  2. Door roetman op 4 sep, 2009

    Het doet mij een waar genoegen dat de schrijver in Frankrijk zijn stekkie in het voormalig prinsdom van Oranje gevonden heeft. De paleiselijke koning was hem met z’n allures et intriges te nabij gekomen. Nu weet de schrijver zich in het gezelschap van prinsen. Daar zit meer beweging in, meer vriendschap. Ik wens de schrijver dan ook veel inspiratie toe in zijn nieuwe prinsenstad.

  3. Door EJvM op 5 sep, 2009

    De Mont Ventoux (zo te zien)! In grandioosheid kan daar geen paleis, hoe groot ook (zelfs dat van Versailles niet) tegen op. Veel succes en plezier (schrijfplezier) in Orange.

  4. Door Mata Hari op 5 sep, 2009

    In Orange komen de ideëen wel aanwaaien. Pas op dat ze niet wegwaaien. Blijf de Mistral de baas (dit is bedoeld als een soort woordspeling, want iemand vertelde me dat Mistral “de meester”, anders gezegd “de baas” betekende – begrijp je?)

  5. Door Maurits Dolmans op 5 sep, 2009

    Grappig dat je Hadrian’s Wall noemt. Erika en ik zijn deze zomer in een week langs deze muur van de Engelse oostkust naar westkust gewandeld. Het is geen echt mooie muur, en veel ervan is verdwenen, maar de muur wel interessant, en het landschap is werkelijk prachtig! En ook hier is een Vaderlandsche band: de muur is zowaar gebouwd door een aantal cohorten Bataven: bijv het COHORS IX BATAVORIUM CIVIUM ROMANORUM. Deze hadden – wat in die tijd blijkbaar nogal uitzonderlijk was – Romeinse burgerrechten. Vooral bijzonder: In een van de legerplaatsen, Vindolanda, zijn de oudste nederlandse handschriften gevonden, 2,000 jaar oud. Weliswaar in het latijn, maar toch … Duizenden brieven in cursief handschrift (onleesbaar voor mij) met een schat aan persoonlijke informatie over die Bataven! Zo is de commandant van het fort, Flavius Cerialis, de oudste “Nederlander” wiens handschrift we kennen. Zie http://vindolanda.csad.ox.ac.uk/exhibition/people-1.shtml. Zeker de aandacht waard van een echte schrijver.

    VALE,

    P.S. mijn broer Maarten, archeoloog en specialist in de Romeinse militaire geschiedenis, vertelt me dat in valkenburg (Holland) in WWII ook zo’n Romeins leger archief is ontdekt, greschreven op duizenden flinterdunne houten blaadjes. Die zijn allemaal tijdens de Hongerwinter omwille van wat warmte verbrand. Tragisch..

  6. Door De schrijver in Frankrijk op 6 sep, 2009

    In Orange is geen legerarchief gevonden, wel een authentiek kadaster, gegrift op marmer. Volgens de boekjes schijnt dit nogal uniek te zijn geweest in het Romeinse rijk. Stukken ervan zijn in het museum van Orange te zien. Nu ik in Arausio toef, krijg ik weer zin om mijn Latijn bij te spijkeren. Al weer zo lang geleden. Vale, Mauricius!

  7. Door E H op 8 sep, 2009

    N.a.v. een lezing van prof. Nico Roymans, hoogleraar Romeinse archeologie aan de vrije Universiteit in Amsterdam:
    BATAAFSE SOLDATEN
    De Bataven waren een echt soldatenvolk. Het leger had EEN taal. Het eerste wat Bataafse jongens in dienst leerden, was Latijn. In die taal schreven ze ook briefjes naar huis. En ze kregen ook bericht terug. Ook in het Latijn. Zo zijn er (zie boven) in de burcht Vindolanda, in Noord Engeland, ook een deel van het Romeinse rijk, brieven op boomschors gevonden.
    Wie uit dienst kwam, werd automatisch Romeins staatsburger.
    De Romeinse cultuur heeft, ook in de uiterste grenzen, veel invloed gehad.
    Oude stenen en muren wekken associaties.

Reageer