1
1
2-300x75
3-300x75
4-300x75
5-300x75
6-300x75

Grandioos cadaver

22 aug, 2015 Onderdeel van proses

Column door Bart van Loo

Om de herinnering aan de Revolutie definitief uit te wissen wou Napoleon op de plek waar ooit de Bastille stond – en die in de zomer van 1789 met de grond gelijk werd gemaakt – een grootse triomfboog plaatsen. Het oostelijke deel van Parijs bleek niet chique genoeg zodat de Arc de Triomphe op de westelijk gelegen Champs-Elysées zou verrijzen.

Snuisterend in antieke geschriften – een hobby van Napoleon – stuitte de keizer op de olifant, het beest van Hannibal. Groots en klassiek, helemaal wat hij zocht. Hij droomde van een enorm standbeeld, gegoten in het brons van gesmolten Spaanse kanonnen. In zijn verbeelding zag hij al hoe bezoekers via een inwendige trap naar de toren op zijn rug konden klimmen en vandaar zouden zien hoe de slurf onophoudelijk water over het plein spoot. Die waterstraal zou de herinnering aan de Bastille definitief wegspoelen.

Alleen was na 1812 de napoleontische droom veel groter geworden dan de werkelijkheid. De dramatische campagnes in Rusland en Spanje zorgden ervoor dat er uiteindelijk geen bronzen beeld, maar een gipsmodel op de place de la Bastille verscheen. Niet veel later weerklonken de keizerlijke kanonnen een laatste keer in Waterloo, en daarna begon de teruggekeerde koning Lodewijk XVIII opmerkelijk genoeg te dromen van een marmeren olifant. Napoleons veldtochten hadden het land zo leeggezogen dat de vorst enkel centen vond voor de aanstelling van een bewaker: monsieur Levasseur, een bonapartist nota bene, die in een van de poten ging wonen.

De gipsen olifant bood al snel een vervallen aanblik. Eerst viel een slagtand af, de andere veranderde algauw in een miezerig stompje. De kop zat vol gaten en het lijf vol ratten. In dit “grandioze kadaver” zou Victor Hugo zijn straatjoch Gavroche uit Les Misérables laten wonen. De bronzen olifant was in 1820 un éléphant misérable vol zwervers en ongedierte, een aantrekkingspool voor ellende en criminaliteit. Pas in 1846 zou de totaal in déconfiture verkerende kolos worden afgebroken.

De mensheid heeft vandaag nog regelmatig de mond vol van de Bastille en de Revolutie, maar wie heeft ooit van deze olifant gehoord? Het collectieve geheugen is wellicht groter dan dat van een olifant, maar in de herberg van onze herinnering is weinig plaats voor het vergeten gipsen slurfbeest dat wel een mooi symbool blijft van Napoleons tragische hybris.

 

Bart Van Loo is auteur, conférencier en Frankrijkliefhebber. Onlangs verscheen van hem Napoleon. De schaduw van de revolutie (De Bezige Bij, 2014)

 

 

 

 

 

Reageer