Schrijver in Frankrijk

Het ‘hesje’ van mijn grootvader

Column door Peter Hagtingius

Op het vliegveld van Nice was mijn grootvader erbij. Moet ik even uitleggen, hij heeft zelfs nooit een vliegtuig gezien. Zijn portret staat op mijn bureau. Hij was destijds in Noord-Holland een voorname medestander van de sociaal-anarchistische lutherse dominee Domela Nieuwenhuis (1846-1919). Nadat ik diens boeken had gelezen begreep ik mijn grootvader die ik nooit gekend heb. Over wie ik wel veel bijgepraat ben. Er wordt gezegd dat ideeën (of een mentaliteit) soms een generatie overslaan. Mijn ouders waren keurige middenstanders, ik heb niets te klagen over mijn jeugd. Maar mijn grootvader en Domela hebben altijd door mijn hoofd gespookt. Hun idee van sociale anarchie.

Richting Nice, waar ik iemand moest oppikken, strandde ik op een blokkade van de ‘gilets jaunes’ die me de toegang tot de autoroute belemmerden.

Ik ben altijd al een beetje opgefokt als ik beloofd heb dat ik er zal zijn als er ingevlogen wordt. Je weet het tegenwoordig maar nooit op die A8 (La Provençale), de bouchons zijn er aan de orde van de dag. Voor je er erg in hebt, loop je zomaar een kwartier vertraging op. Kwartier? Ik kijk par hasard wel eens naar zo’n ochtendjournaal van RTL-4 en dan word je op maandagmorgen verteld dat er 400 km file staat tussen de Wadden en Maastricht, tussen IJmuiden en Zevenaar. Of daaromtrent. Oké, ordinair leedvermaak, maar ik denk dan: eigen schuld, dikke bult, hadden jullie maar niet in Madurodam moeten blijven bivakkeren. Ik ben toch ook ruimschoots op tijd uit die overbevolkte vuilnisbelt annex open inrichting gevlucht? Wie of wat houdt je tegen?

Ik werd dus opgehouden door de ‘gilets jaunes’, de ‘mouvement’ van die gele veiligheidshesjes die we in Frankrijk verplicht in onze auto hebben. Binnen een week uitgegroeid tot het symbool van de volkswoede over nog hogere belastingen, niet alleen de heffing op autobrandstof. Het conflict reikt veel dieper. De politieke elite in Parijs op lichtjaren afstand van ons op het platteland. De president kan wel vinden dat we vanwege het milieu minder moeten autorijden en dat we onze dieseltjes inleveren. Maar we hebben geen metro en amper ander openbaar vervoer. Nog niet zo lang geleden kregen we door Parijs diesel juist aanbevolen en doorgedrukt. Want zuiniger en duurzamer, een diesel gaat langer mee. Een litertje diesel was relatief goedkoop. In mijn omgeving rijden we zo’n beetje allemaal diesel, in niet de jongste voitures. Inruilen tegen een elektrische auto? Waar heeft die Macron het over? Hij biedt subsidie, in verhouding minder dan een tientje als je 1000 euro moet aftikken voor een ‘schone’ auto. Alsof die accu’s milieuvriendelijk zijn.

Ik was voorbereid op de acties van de gele hesjes, ik had bij wijze van solidariteitsbetuiging de mijne al op het dashboard gelegd. Na een halfuurtje min of meer gezellig wachten en een beetje debatteren mocht ik de autoroute op. Van de demonstratieve mega-bbq op de rotonde voor de entree van de A8 had ik een smakelijk hapje toegestopt gekregen. Volkswoede en revolte hebben soms best hun charme. Of misschien wel vaker dan soms. Toen moest ik dus aan mijn grootvader denken. Ik vermoedde dat hij zo’n hesje enthousiast aangetrokken had. Een spontane ‘mouvement’, vooral géén organisatie, juist géén ‘leiders’, een volksbeweging. Of gewoon volksoproer. Tegen te hoge belastingen, tegen het regiem van een president ‘voor de rijken’, tegen een president ‘van de stad’. ‘Een D66-er van de grachtengordel’ onderwees me een geleerd iemand die veel van zowel Nederland als Frankrijk weet.

Onderweg naar Nice werd ik nog twee keer opgehouden. Bij de péages (tolpoorten) stonden ‘gilets jaunes’ die me vertelden dat ik gratis kon doorrijden. Want ‘Macron paye’. In een flits zag ik dat er ook iemand stond met een bord met de tekst:’Né = taxé’. Je wordt geboren om belasting te betalen. Het leek me de kortste vertaling van het sentiment.

Mijn grootvader in zo’n geel hesje. Ik peinsde erover, gas geven zat er niet in, ik zat in een ‘opération escargot’ (slakkengang) van wat vrachtwagens en taxi’s, ook ‘gilets jaunes’. No tempo, alle tijd om aan ‘toen’ te denken. Of juist aan nu. De Franse Revolutie begon ook met een belastingoproer. Geen organisatie, geen leiders, net als nu, mijn grootvader had zijn ideaal van sociaal anarchisme verwezenlijkt gezien, even afgezien van de guillotine-moordpartijen na de Revolutie. Het grootste verschil is dat het toen allemaal zonder Facebook begon. Kon beginnen. Toen ging het tegen de voorrechten van de adel, nu tegen een elite van de geldadel. In de file hoorde ik op de radio dat onderzoeksinstituut OFCE heeft uitgerekend dat Franse huishoudens tussen 2008 en 2016 er gemiddeld qua koopkracht zo’n 440 euro per jaar op achteruit gekacheld zijn. Ex-bankier Macron had als presidentskandidaat beloofd dat de koopkracht zijn eerste zorg was. Dan klopt het niet de vermogensbelasting te verlagen en die op autobrandstof juist te verhogen. Op het platteland, een andere wereld dan Parijs, kunnen we niet zonder auto’s.

Met flink wat vertraging arriveerde ik op het vliegveld waar ik iemand moest ophalen.

‘Te laat!’ werd me verweten.

‘Sociale anarchie’ zei ik.

Mijn grootvader was erbij , in 2018, op de aéroport Nice-Côte d’Azur.

Peter Hagtingius woont in de Var. Hij was hoofdredacteur van Côte&Provence. Van hem verscheen twee jaar geleden, onder het pseudoniem Peter Hooft, de bundel Provençaalse praatjes (Grenzenloos, 2016)