Schrijver in Frankrijk

De Fransen staken !

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Wanneer je vandaag types wil tegenkomen zoals in de negentiende eeuw Daumier ze tekende, of zoals ze voorkomen in Franse zwart-wit films uit de jaren ‘40-’50 – types die sindsdien in ons onderbewustzijn zijn blijven haken onder het label ‘echte Fransen’ – die moet eens meelopen in de bonte stoet van een vakbondsstaking. Een paar jaar geleden waren die ‘echte Fransen’ te vinden onder de gele hesjes, nu onder de syndicalisten die protesteren tegen het wetsvoorstel van president Macron die de pensioengerechtigde leeftijd van 62 naar 64 jaar wil optrekken. Nee, beste Nederlanders! Nu niet schamper doen! Dat jullie in Nederland aan de leeftijd van 67 jaar vasthouden, is geen reden om hoogneuzig te doen en Frankrijk lesjes te willen leren. Laat de Fransen zelf over hun lot beslissen. Het is hun zaak. En wie op Frankrijk zit te vitten, kan maar beter niet meer in Frankrijk komen. Dat is wel zo consequent.

Macron zelf is er altijd als de kippen bij om bij elke door hem voorgestelde maatregel, voor zover die door de Fransen als anti-sociaal wordt beschouwd, op de situatie in de andere Europese landen te wijzen. Kijk, in andere landen is het zus, in andere landen is het zo! En julie Fransen zijn maar een verwend volkje. En zo bevestigt hij in de ogen van de Fransen het beeld van een Europa waarin alles naar de laagste gemene deler omlaag wordt getrokken. Er zijn nog altijd landen waar minder sociale zekerheden bestaan dan bij ons, als wij daarom nét een beetje meer daarvan hebben, mogen we allang blij zijn. Maar om op dat niveau te komen, kunnen we heus nog wel wat inleveren. Misère! Macron is het type van een geglobaliseerde, gestroomlijnde jet-politicus. Zo ziet hij er ook uit. Zo zien veel hedendaagse politici er uit. Glimmende opblaaspoppen met gladde, karakterloze gezichten. Alles imago. Ken en Barbie. Ze lopen aan de leiband van particuliere mega-instanties, en ze communiceren. Handen op een buik met de gladjanussen van de media. Nee, in die onfrisse kringen moet je niet naar ‘types’ zoeken. Je ziet ze ook niet op de televisie. Trouwens ook niet overdag wanneer je in Frankrijk door de straten loopt. Waarom niet? Omdat ze dan werken. Ook niet in de toeristenoorden. Waarom niet? Omdat veel ‘types’ het zich niet kunnen veroorloven daar vakantie te houden. Ze blijven daarom onzichtbaar voor de buitenlanders. Nee, wil je ze meemaken, loop dan mee bij een staking.

Vandaag haalde ik mijn hart weer op. Niet alleen vanwege de feestelijke stemming onder de actievoerders, die nog eens wordt verhoogd door de talloze kleurrijke vlaggen die de manifestanten met zich meedragen, vlaggen met de insignia van vakbonden en politieke partijen, maar vooral vanwege – ja, de ‘types’ om me heen. Kijk, daar een gedreven vakbondsman nog uit de tijd van de grote klassenstrijd. Hij draagt een alpinopet, een slobberbroek, maar zijn gezicht heeft iets strengs, en tegelijk nobels. En zijn glimlach is aanstekelijk. Eerlijk, daarom aanstekelijk. Een karakter. En daar, die jongeman met op zijn jas een sticker van de CPF (de Franse communistische partij). Onder een scheve pet een fijn, intelligent gezicht, een wat laatdunkende blik, een lange neus. Ik moet denken aan een Russische anarchist uit de negentiende eeuw, het type dat bommen gooide naar grootvorsten en militaire stadsgouverneurs. Maar hij is minder fanatiek – gelukkig. Anders zou hem die vrouw niet vergezellen die zo sprekend lijkt op Edith Piaf. Een vrouw uit het volk, zoals Edith Piaf dat ook was, nuchter, realistich, genereus. Ze kijkt goedmoedig uit haar ogen. Niks bommen, wél gerechtigheid. Hé! En wie is dat, daar? De acteur Bourvil? Van La grande vadrouille? Hij heeft dezelfde geestige, een beetje slaperige kop. Vlak voor mij lopen twee oude vrouwtjes, klein van stuk. Een van de twee leunt op een stok. Op haar muts is een sticker geplakt met CGT (de naam van een vakbond). Achter mij een een jongetje van een jaar of zes die in de bal van een claxontoeter knijpt : tèèèèt – tèèèèt. Uit een geluidbox, ergens, komen de tonen aanwaaien van Bella Ciaou, van de Internationale, van andere ouderwetse strijdliederen, afgewisseld door discomuziek. Mensen maken danspasjes.

Toch wil ik niet de indruk wekken alsof ik alleen uit esthetische overwegingen een stuk met de stoet meeliep. Ik zou een voyeurist zijn geweest wanneer het mij alleen om het aanschouwen van de ‘types’ was geweest. Nee, ik ben het volop met het protest van de actievoerders eens. Het wetsvoorstel van Macron is onrechtvaardig. Werklozen zouden twee jaar langer moeten wachten voordat ze recht kregen op hun pensioen, en het percentage werklozen onder de 55plussers is in Frankrijk hoog – hoger dan in veel andere landen. Dat komt doordat de bedrijven hen geen baan meer willen verschaffen. Daarnaast is het zo dat in de lagere inkomensklassen de levensverwachting beduidend minder is dan in de échelons van de beter bedeelden. Wanneer je op je achtenzestigste al het loodje legt, dan is het nogal een verschil of je vanaf je tweeënzestigste nog even van de vrijheid hebt kunnen genieten of pas vanaf je vierenzestigste. Het wetsvoorstel van Macron is ook een achterbakse manier om het typisch Franse omslagstelsel te ondergraven. In een omslagstelsel worden de pensioenen direct betaald uit de massa ontvangen premies. Dit stelsel is gebaseerd op solidariteit: mijn premies worden nu aan ouderen in de vorm van pensioenen uitgekeerd, en als het mijn beurt is om een pensioen te onvangen, dan komt dat van de premies die jongeren nu betalen. De Fransen zijn gehecht aan deze solidariteit. Maar voor de ideologen van de privatisering van alles wat los en vast zit, waaronder iemand als Macron, is dat een doorn in het oog. Hij zegt dan wel het omslagsysteem te willen handhaven – hij heeft al zoveel gezegd, en alleen maar gezegd – maar veel mensen zullen voor de zekerheid – nu door het optrekken van de pensioengerechtige leeftijd onzekerheid over de oude dag ontstaat – toch een eigen privé-pensioenpotje willen opbouwen. De megapensioenfondsen willen niets liever, ze staan te wachten, ze hebben handige lobbyisten.

De Fransen staken! Ze hebben groot gelijk.