Schrijver in Frankrijk

Die komen we bij je weghalen

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

De prent hing vroeger bij mijn grootouders in de vestibule. Nu hangt hij bij mij, in de woonkamer, boven de bank. Bertrand en Corinne raakten er niet op uitgekeken. Ze vonden hem blijkbaar hoogst bijzonder. En dat is hij ook wel, authentiek, uit de eerste helft van de negentiende eeuw. De kleuren zijn wat verbleekt, maar het had erger gekund. Van de gouden lijst zijn maar een paar schilfers afgevallen. Wat het voorstelt? Een slagveld. Soldaten met hoge mutsen die elkaar met bajonetten te lijf gaan. Links een man te paard die een banier in de hoogte houdt. Veroverd op de vijand. Rechts een groep cavaleristen die een gewonde omstuwen. Hij zit nog op zijn paard, maar hij heeft in zijn linkerschouder een kogel ontvangen. Met zijn rechterhand probeert hij het bloeden te stelpen. De ruiters schieten hem te hulp. Hun gebaren zijn nogal dramatisch. Voor, op de bodem, liggen een paar doden. Toen ik klein was, en ik natuurlijk daar meteen op wees, zeiden mijn grootouders: “Ze zijn gewond, ze wachten op de ziekenwagen die hen naar het ziekenhuis gaat brengen. Daar worden ze dan net zo lang door lieve verpleegsters verzorgd totdat ze weer beter zijn.” Ik had zo mijn twijfels. Bertrand en Corine vroegen: “Welke veldslag?” Toen ik het hen vertelde, keken ze me met grote ogen aan. Wat!? Jij woont in Frankrijk, en je hebt deze prent in je kamer hangen! Hoe waag je het? Bertrand was verantwoordelijk voor de plaatselijke padvinderstroep, hij zei: “Pas op, binnenkort doen we bij jou een inval – deze prent, die komen we bij je weghalen!”

Had ik mijn mond moeten houden?

Ik moest denken aan wat ik jaren geleden eens in Engeland had meegemaakt. De conversatie had het gladde terrein van de Europese geschiedenis betreden, en ik was zo vermetel over de tweede Engels-Nederlandse oorlog te beginnen. Hoe de Nederlandse schepen in 1667, onder de grote Michiel de Ruyter, in Chatham de Engelse vloot verbrandden, en hoe Nederland (de Republiek) daarmee de oorlog won. De Engelsen onder ons keken me met onvriendelijke blikken aan. Ik probeerde de goede sfeer te redden: ”De twee andere oorlogen op zee hebben jullie gewonnen.” En ook: “Geef toe dat het een mooie actie was, jullie schepen, die daar voor Chatham lagen, waren op dat moment zo goed als onbemand, er vielen daarom maar weinig doden.” Het mocht niet baten. ‘We are not amused’. Iemand begon over het weer. Ik heb er eens een Engelse Vaderlandse Geschiedenis op nageslagen. Aan de nederlaag bij Chatham werd een enkele regel gewijd, meer niet. Had ik mijn mond moeten houden?

De slag bij Waterloo

Corinne zei dat de banier die de man, links op de prent, in de hoogte houdt hen om te beginnen op een verkeerd spoor had gezet. Op de banier zijn de namen Austerlitz, Jena en Wagram te lezen. Ze dachten dat ze voor een zoveelste glansrijke overwinning van Napoleon stonden, maar nu begrepen ze dat die banier de Fransen afhandig was gemaakt. Die man te paard, die hoorde bij de geallieerden. “Ja”, zei ik – “en die gewonde ruiter, dat is de prins van Oranje, onze latere koning Willem II.” En ik heb mijn grootmoeder altijd horen zeggen dat een van de cavaleristen die hem te hulp schieten een directe voorvader van haar – en dus van mij – was. “De slag bij Waterloo!” – besloot Bertrand. “En dat durf jij hier, bij ons, op te hangen!” Even hadden Bertrand en Corinne wat bedenkelijk gekeken, maar nu moesten ze lachen.

We hebben in Parijs een Gare d’Austerlitz, een Pont d’Iena, een Avenue de Wagram, in Londen hebben ze een Waterloo Station, en in Amsterdam een Waterlooplein. Dat is gelijk oversteken. Hou jij die prent maar. Waarop ik zei: “En laat die padvinders maar komen, dan krijgen ze van mij limonade.”

Fransen zijn minder chauvinistisch dan Engelsen

.

Deze column komt ook voor in mijn tweede Frankrijk-bundel Frankrijk in 50 klanken (Van Dorp/Grenzenloos 2018)